Irene Melikoff

Irene Melikoff


https://yadi.sk/d/0ba5NGEGpxesu



Irène, ilk ve ortaöğrenimini Paris’te yapar. Aile «cultivé»
bir aile olduğundan, yetişmesi için hemen hemen bütün
koşullar hazırdır. İngiliz mürebbiyesi vardır; İngilizce ilk dili
olur. Evde Rusça konuşulduğundan, onu öğrenmek için ayn
bir çabaya gerek yoktur. Okulda ve çevrede konuşma dili,
doğalhkla Fransızcadır. Baba Azerî olduğundan, eve gelip
giden ahbaplarından Azerî Türkçesine aşinalık başlar.
Irène, Paris’te liseyi bitirdikten sonra, yüksek tahsilini,
Paris Edebiyat Fakültesi’nde (Soıbonne) tamamlar. Aym zamanda,
Paris’te Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’in
Türkçe ve Farsça bölümünden mezun olur. Ünlü bocalan
vardır: Türkçeyi Jean Deny ile Adnan Adıvar’dan
öğrenir, Farsçayı Henri Massé’den elde eder; Qaude Cahen’le
Louis Massignon da bocalan arasındadırlar.



Önce Sorboıme’daki Ecole Pratique des Hautes Etudes’den
Umur Paşa Destanı adlı çalışmasıyla diploma alır.
Onu izleyen ¡a Geste de Melik Danişmend adım taşıyan teziyle
edebiyat doktoru ünvanım kazanır. Böylece, uzmanhk
yaşamı başlar. Kendisini Türkolojiye yönelten nedenler vardır:
Ailesi bakımından küçük yaşından beri Doğu ile teması
olmuştur; babası, Azerî edebiyatımn yanı sıra Fars edebiyatım
da çok iyi bildiğinden, kütüphanesinde bu konuda yığınla
kitap bulunuyordu. Örneğin 14 yaşında Hafız Divanı'm
babasımn kütüphanesinde bulur ve okur, Ömer Hayyam ve
Sadî Şirazi için de öyle olur. Kendisini Doğu dünyasına
«initié» eden önce bunlar olmuştur; bir de, babasımn güzel sesiyle
söylediği Azerî türküleriyle, çok zengin Kafkasya
hatıralan...


Melikoff, bilimsel incelemelerine, Tüık «epik» edebiyatı
ile başlar ve giderek Türk-lslâm bâtınî edebiyatında derinleşir.
Kendisini bâtınî edebiyata çeken Abu MüsUmname olur. Bu
konuda, Abu Müslim, le «Porte-Hache» du Khorassan dans la
tradion épique turco-iranienne adlı bir kitap yazar ki, meslek
hayatında pek önemli olduğunu söyleyecektir.
1969 yılı, Melikoffun yaşamında bir büyük dönüm noktası
olur: O yıl, Bektaşîlik üzerinde araştırmalarda bulunuricen
Alevî dünyası ile karşılaşır. Bir «révolution»dur bu onun için,
«manevî bir uyanış» da diyebiliriz; çünkü, bütün yaşamına
olduğu gibi, fikrî yaşamına da yeni bir yön verir bu. İşte, o tarihten
başlıyarak, çalışmalannda temel konusu, Bektaşîlik,
Alevîlik ve Kızılbaşlık olacaktır.


Fransa’da özellikle Bianchi ve Paret de Courteille gibi
araştırıcılarla başlayan Türkoloji çalışmalan, Jean Deny ile
domğuna varmıştır. Jean Deny’den sonra gelen ilk kuşak,
yine ünlü Fransız Tüıkologlanm içine alır: Bir Louis Bazin,
bir Rotert Mantran, ilk akla gelen adlar arasındadır. Fransız
Türkolojisine bugünkü zengin boyutlanm kazandırarüar, işte
bu kuşağın öğrencileri olacaktır.


MélikofFun Türkolojiye kalkılan, 1968 yılında Strasbourg
Türk Etüdleri Enstitüsü’nün direktörlüğüne atanmasından
sonra daha başka boyutlar kazamr. Daha önce, kurulmuş bulunan
bu enstitünün, Fransa’mn, giderek dünyarun en saygın
fikir ocaklanndan biri haline gelişi, MelikohTla başlar. Enstitü,
pek önemli kolloglann toplandığı bir yer olur ki, bunlardan
üçü, 1980 yılındaki Türkiye’nin İktisadî ve Sosyal Tarihi
Kongresi’nin yanı sıra, 1984 yılındaki Azerbaycan kültürü ile,
1986 yılındaki Bektaşîlik ve Alevîlik kolloglan, unutulmaz
artılar bırakırlar arkalannda. Ancak Melikoffun en büyük
eserlerinden biri, hiç kuşkusuz Turcica'Ğır, 1970 tarihinde
kurduğu bu dergi, enstitünün bir yayın organı olarak o tarihten
beri yayınlanmaktadır ve Türkolojinin -dünya çapındakibirkaç
yayın organından biridir.