Medeniyet dönüşümleri

"Doğu"-"Batı" şeklindeki bir ayrımın gerekçesi/dayanağı, bu iki kümenin

düşünce sistemlerindeki, yani parametrelerindeki, doğru-yanlış cetvellerindeki,

yadsınamaz farklılık olmalıdır.

"Batı zihniyetini" şekillendiren, parametrelerini, doğru-yanlış cetvellerini

tanzim eden, eski Yunan'dır. Demokritos'un "kainatı" atomlar ve

boşluktan ibaretti. Eflatun 'un "dünyası" keskin üçgenlerle doluydu. Aristo'nun

mantığı "siyah-beyaz" kurallarla; Bir şey ya A'dır, ya da A değildir,

hem A' dır, hem de A değildir, olmaz.

Aristo'yu izleyen kuşaklar, aklı ve kainatı onun mantığı ve bilimsel

eğilimleri doğrultusunda algılamayı sürdürdüler. Çağdaş bilim, matematik,

mantık ve kültür, dünyanın siyah-beyaz olduğu ve bu niteliğinin

değişmezliği esasına dayalıdır. Böylece, ağzımızdan çıkan her hüküm, ya

doğru ya da yanlıştır. Her yasa, her yönetmelik, her kural, kesin olmalıdır.

Dijital bilgisayarın 0/1 sistemi, siyah-beyaz dünya anlayışının, doğrusal

mantığın zaferidir.

"Doğru düşünme sanatı", 2000 yıldır Aristo'dan sorulur. "Batılı" matematiği

de, dünyayı da, Aristo'nun siyah-beyaz mantığı ile açıklayagelmiştir.

Hem davacıya, hem davalıya "Haklı!" olduğunu söyleyen, ikisinin birden haklı olamayacağına işaret eden mahkeme katibine "Sen de haklısın

!" diyen Hoca Nasrettin, saçmalıyordur, komiktir.

"Batı" kültürleri, edebiyatları, siyasetleri, mantık ve bilimden uzaklaşmak,

Doğu mistisizminin mantıksız saçmalıklarına kapılmak demektir

esası üzerinde kurulmuştur. "Doğulu" düşünce biçimi, "karışık kafalar,

yanlış ölçümler, kötü tasarımlar, özensiz gözlemler, bilgisayara yüklenmesi

imkansız veriler " demektir. Ve rivayete göre, böylesi "kafalar" Meriç

Nehri 'nin doğu yakasından itibaren mebzul miktarda bulunur, hatta

egemendirler.

Müslüman halklar, "Şark zihniyeti"nin, Türkler, aşağılık "alaturkalık"

ın yaşayan temsilcileri olarak kendilerinin içinde buldukları bu duruma

( ! ) kahreder, zihniyetlerini değiştirmek için paralanırlar.

Ne hikmettir bilinmez, Yunan'a dönüşün, "Rönesans"ın, sadece Hıristiyan

dünyasında yaşanmadığının, İslam'ın da Rönesansı olduğunun,

İslam'ın da Hellenleştiği olgusunun üstü örtülür. Yokmuş gibi yapılır.

Sanki İslam düşüncesi Yunan'ın felsefi mirasını Hıristiyan Suriye aracılığı

ile almamış, Müslüman İspanya yoluyla Hıristiyan Avrupa'ya yeniden

takdim etmemiştir! Sanki, Gazali, Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Rüşt, İbn-i

Haldun, (Aristo'nun düşüncesiyle yoğrulmamıştır! Sanki, İslam'ın algılanmasını

da, İslam düşüncesini de Aristo mantığı), Aristo bilimi yönlendirmemiştir!

Yunan düşüncesi, İslam medeniyetinin harcında vardır. 830 yılında,

Bağdat'ta kurulan Hikmet Evi, Beyt-ül Hikmet, bilimler akademisi, yirmi

yıl içinde Aristo'nun, Eflatun'un, Öklid'in, Hipokrat'ın ve diğerlerinin,

hemen bütün eserlerini Arapça'ya çevirmiştir. Müslüman aydınlar, Yunan

felsefesini Kur'an'la uzlaştırmak için, en az Kutsal Kitap'ı irdeleyen "Hıristiyan

düşünürleri" kadar yoğun bir uğraş verdiler.

Aristo'nun Organon 'u Yunan mantığının özüdür. Müslüman düşünürleri,

Organon 'u sular seller gibi biliyorlardı. Daha 700'lü yılların ortalarında

"Mute'zile Mezhebi" vardı, oradaydı. Mute'zile akla ters düşen

ayet ve hadisleri mantık yoluyla yorumlayanlar; akılla imanı uzlaştıranlar;

kelam bilimcileriydi. Mute'zile, insan aklının Allah'ın gerçek tabiatını

ya da niteliklerini bilemeyeceğini savunmuştu. Mute'zile, bazı şeylerin

ilkesel olarak bilinemez olduğunu matematik formunda kanıtlayan

Wemer Heisenberg'in öncüsüydü. Mute'zile, Harun Reşid'in ve oğlu

Memun'un, Müslümanlar'ı Yunan/aştıran mezhebi olarak bilinirdi. Sonra, Feylesof-ili Arab, el Kindi, Pitagoras matematiğini bütün bilimlerin

temeli olarak benimseyen adam. Matematik bilmeyenin felsefe

yapamayacağı konusunda Eflatun 'la aynı fikirde olan adam. Tıp, ecza ve

müziği matematiğe döken adam. Aristo İlahiyatı'nı Arapça'ya çeviren adam. Aristo'yu, Eflatun'la uzlaştırmaya çalışan adam. Öklid geometrisiyle

yatıp kalkan adam. Roger Bacon'a, Optik konusundaki düşüncelerini

veren adam.

Sonra dünya felsefe tarihinde isim yapan ilk Türk, Türkistanlı Farabi.

Aristo'nun Fizik 'ini "kırk kere!" De Anima, Ruha Dair'i, "ikiyüz kere!"

okuyan adam. Fa/safa Aristotalis 'in yazarı. Geride bıraktığı otuz dokuz

kitabında Aristo'yu anlatan adam.

Sonra, büyük mantıkçı, İbni Sina. Aristo'nun Metafızik'i ile büyüdüğünü

söyleyen adam. Kanun adlı kitabında, Aristo'dan "Hace-i Evvel,"

diye bahseden adam. St. Thomas Acquinas da öyle derdi: The Filozof!

Dante de öyle; "Bilenlerin Ustası!".

El Biruni var. Ortaçağ'ın en büyük matematikçisi olarak bilinen, dünyaya

cebir'i armağan eden Muhammed İbni Musa el Harizmi var. Var da

var.

Ortadoğu, en az Batı Avrupa kadar "Batılı"dır. İslamiyet, bir Batı dinidir.

Tek tanrılı dinlerden birisidir. Semavi dinlerin bir mezhebidir. Müslümanlar,

Avrupa kıtasında mukim "Batılı"lar'ın, daha çok bilime giden

yolda tökezlemiş, yoksul akrabalarıdır. Hepsi bu.

Evet, ne yazık ki, Batılıyız. Ve doğrusal mantığın, ya-ya da anlayışının,

matematiksel kesinliğin, kaçınılmaz sonucu olan toleranssızlık, kendini

beğenmişlik, kibir, narsisizm, ölü-sevicilik ve şiddetle malulüz. Bensen,

ben-o, özne-nesne aynını üzerine kurulu modernizm, dünyaya Aristo

biliminin hediyesidir. Eğer "Batı"nın yolunda değil, karşısında bir "Doğu" arayacaksak, bilimde

geç kalmış bir Batılı değil muhalif bir Doğulu arayacaksak, "Hace-i

Evvel" Aristo'nun karşısında, O'nun siyah-beyaz, ikili sistemine muhalif,

paradigmalarına, doğru-yanlış sistemleriyle uzlaşmaz çelişki içinde olan

bir "usta" aramalıyız.

Böyle bir usta var: Buda, Aristo'dan iki yüz yıl önce Buda, siyah-beyaz,

ya-ya da, dünyasını deldi, söylenenin aksine dünyanın çelişkilerle

dolu olduğunu gördü. Bir şeyin ya A ya da A değil olması, sadece kurgusal

bir dünya -örneğin matematikçilerin ya da ideologların dünyası- için

geçerliydi. Sahici dünyada geçerli olan hem, hem de 'ydi, A hem A' dır

hem de A değildir. Gökyüzü hem mavi hem de mavi değildir. Davacı,

hem haklıdır hem de haklı değildir. Uzak Doğu dinlerinin, Budizm, Taoculuk, Zen Budizm, Şinto -bu dinler

hem hem de dinleridir. İslfımiyet değil! İslfımiyet, siyah beyazdır.

Aristo'ya karşı Buda. Günümüzde bilimde gelinen nokta budur. Ya o

ya da bu 'ya karşı hem o, hem de bu. Çok değişkenli mantık, puslu mantık,

bulanık mantık, fuzzy pozitivizm.

1 99 1 'de Japonlar iki milyar dolarlık, hepsi fuzzy mühendisliğin ürünü,

akıllı ev aletleri ihraç ettiler, Batı birbirine girdi. Güney Kore devreye

girdi, kendi fuzzy derneklerini kurdu, Japonya'ya rakip oldu. Singapur,

Malezya, diğer Güney Asya ülkeleri üniversitelerinde fuzzy mantık okutuyorlar.

Hindistan'ın dünya çapında yedi kırçıl teorisyeni var. 1 989'da

Çin' de on binden fazla öğrenci fuzzy teorisi okuyordu. Fuzzy matematik

ve mühendislik üzerine ondan fazla yayın vardı. Çinliler, fuzzy mantığı

askeri alanlarda da uyguluyorlar. Buda kazandı. Evren, deterministik ancak

fuzzy. Her şey bir derece meselesi: Hem o hem de bu, fuzzy, saçaklı

düşünce, bilimin ta kendisi. Pür, c/ementer matematik.

Bizim dinsel Aristocularımız, bilimsel Aristocularımızı boğazlayadursunlar,

fuzzy mühendisleri sufi tayfasıyla el ele, kol kola! Birileri bizimle

alay ediyor!

Alev Alatlı